Vrijdag

Dat duurde lang zeg, voordat dit scherm er was. Langzame machine, denk ik.

Vanmorgen regende het. Dat was prettig. Je krijgt hier namelijk altijd zwart spul in je neus, stof uit de uitlaten van slechte auto's en van het verwarmen op hout. Typisch voor veel landen op de Balkan. Het is nu hier wel wat minder, maar ik heb na een week zo ongeveer mijn neus vol.

Gisteren had ik wel gelijk, de ambassade heeft mijn mailtje doorgestuurd naar het minsterie van buitenlandse zaken en die hebben al gereageerd. En inderdaad, ze verwijzen door naar de OVSE/ODIHR waarnemingsmissie hier ergens in een duur hotel. Ik heb nu wel een goed telefoonnummer. Maar eens proberen.

Van de week gesproken met Milan, de zoon van de verhuurder. Het zijn overigens erg aardige mensen, vriendelijk en behulpzaam. Natuurlijk kon op een bepaald moment de politiek niet uitblijven. Ik begrijp ondertussen wel, dat de gewone mensen oorlog spuugzat zijn. Dat zijn er meer die dat zeggen. En anders overleven we die ook wel weer, zei er een. Het samenleven in vrede is voor gewone mensen toch veel belangrijker dan de precieze grenzen. Door al dat gedoe zijn veel mensen de politiek beu. Bij het referendum over de nieuwe grondwet, kwamen maar nauwelijks voldoende mensen opdagen om het geldig te laten zijn. Ook een vroegere goede organisatie als Otpor is niet meer actief. Ik vind dat wel hjammer. Dat was toch de drijvende kracht achter de revolutie die Milosevic ten val bracht in 2001. De moeder van Milan was deed er aan mee. Het is fantastisch iemand te ontmoeten die daar was, waar ik op de 5e oktober de hele dag naar keek op de televisie. Die werkdag bij de gemeente Brummen hebik niet echt gebruikt ten dienste van de gemeente. Het was veel te spannend. Op het plein ban ik al even geweest, maar ik ga nog wel een kijkje nemen. In ieder geval is nu de geest van toen er uit. Ook de latere moord op Dzindzic heeft er geengoed aangedaan. Veel mensen zijn het politieke gedoe nu wel beu.

In de voorbereiding op deze reis heb ik een goed boek gelezen, The Serbs, geschreven door Tim Judah. Ik kan het aanbevelen aan geinteresseerden. In balans, veel wetenswaardigheden en met respect geschreven. Een van de interessante paragrafen gaat over ons nationale trauma, Srebrenica. Hij betoogt nogal overtuigend, dat de VS en in hun spoor ook anderen, in de aanloop naar de Dayton accoorden eind 95, de enclaves bewust hebben opgegeven om ' eenvoudiger' grenzen te scheppen. Hij verwijst naar de openlijke woorden van Holbrook over dit vereenvoudigen. Hij verwijst naar het terugroepen uit Srebrenica van de commandanten en het hen niet meer toestaan om terug te keren naar de enclaves. Daarmee was de verdediging overgelaten aan een restje individuen, zonder leiding. Dit beeld kan ik nog aanvullen met een ooggetuige die mij vertelde dat de zware wapens, artillerie en tanks, uit Kosovo werden overgespoten in de kleuren van de servische republiek in Bosnie en zijn ingezet bij de belegering en verovering. En dat spoort weer met het ingezet zijn van een nederlandse APC (armed personnel carrier) in Kosovo. Die APC is buitgemaakt in Srebrenica en mee teruggenomen naar de kazerne in Kosovo en is dus later ook ingezet daar. Daarvan heb ik ook bewijs gezien (foto). Kortom, de sturende krachten achter de gebeurtenissen in Bosnie in die tijd, hadden Srebrenica opgegeven en dat werd erg goed begrepen door de servische leiders. Alleen wij in Nederland wisten het kennelijk niet en hebben het ook niet begrepen. Dit aspect vind ik in het rapport van het NIOD onderbelicht.

Komende week wil ik wat meer proberen te weten te komen over de politiek. Ik lees nu hier ook de engelse versie van de website van Tanjug, het Servische persbureau. Maar het zijn veelal korte berichten. De thema's zijn wel duidelijk, werk, inkomen, geld, Kosovo, Europa.

Land is voor sommigen ook een item. Veel mensen zijn na de tweede wereldoorlog hun land kwijtgeraakt. Dat werd toen genationaliseerd. Dit is een probleem in heel Oost Europa. Dat land is later weer in andere handen overgegaan, soms ook gewoon individuen. De oude eigenaars willen nu hun voormalige bezittingen terug. Sommige partijen willen dat ook wel, maar hoe los je dat op met de nieuwe eigenaren, dat is wel een echt lastig vraagstuk. Maar van de kant van de voormalige eigenaren kan ik het goed begrijpen. Wat kunnen besluiten soms toch rampzalig uitpakken.